Wiadomość pozytywna szczególnie dla tych, którzy na przerwę świąteczną wyjechali z Krakowa: czas trwania wystawy „Kachō-ga. Obrazy kwiatów i ptaków w sztuce Japonii i Zachodu” w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha nie kończy się wraz z upływem starego roku, ale został wydłużony do 22 stycznia. Naprawdę warto w ten zimowy czas zobaczyć ekspozycję, która tchnie świeżością i naturą. To właśnie przedstawienie natury w kulturze jest tematem przewodnim tej pięknej wystawy.
Czym jest „kachō-ga”? Termin ten w języku japońskim to połączenie trzech słów: „ka” – kwiat, „cho” – ptak, „ga” – obraz. Są to zatem przedstawienia kwiatów i ptaków. W dalekowschodniej sztuce to jeden z wiodących tematów artystycznych. Wśród prac prezentowanych w ramach wystawy znajdują się drzeworyty autorów takich, jak Utagawa Hiroshige (1797-1858) czy Okuhara Seiko (1837-1913), pochodzące ze zbiorów Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego. „Kachō-ga” dotyka filozofii buddyzmu: poszanowania dla wszelkiego stworzenia, które jest emanacją Buddy. Japońskie przedstawienia to nie dokładne studia kwiatów i zwierząt w celach poznawczych, skupienie się na ich budowie anatomicznej i detalach, lecz zaakcentowanie duchowego wymiaru wizerunków w myśl idei niekrzywdzenia i uszanowania żywych istot.
Kolejnym aspektem wystawy są przedstawienia kwiatów i ptaków w sztuce europejskiej. Ornaty z ornamentami nawiązującymi do natury, grafiki, studia fauny i flory, siedemnastowieczne zielniki to zachodnie odpowiedniki motywu „kachō-ga”. Na uwagę zasługuje zbiór prac Josepha Langera z Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach. Joseph Langer (1865-1918) był wrocławskim nauczycielem, autorem dokładnych studiów przyrody. W ramach ekspozycji zaprezentowano również prace jego uczniów. Na wystawie nie zabrakło polskich nazwisk – prace Kazimierza Sichulskiego (1879-1942) czy Jana Stanisławskiego (1860-1907), umieszczone pomiędzy japońskimi drzeworytami prezentowały zupełnie inne, wyjątkowe spojrzenie na naturę. Jest to punkt widzenia typowo poznawczy – analiza budowy kwiatu i łodygi, dokładne oddanie niuansów anatomicznych w celu poszerzenia wiedzy, bogactwo barw i kształtów. Na wystawie można odnaleźć również prace współczesnych artystów.
Ważnym elementem wystawy okazało się szukanie podobieństw między przedstawieniami japońskimi i europejskimi. W sztuce zachodniej inspirację sztuką Dalekiego Wschodu można odnaleźć w nurcie secesji. W ramach wystawy zaprojektowano osobną kategorię dla najsłynniejszego przedstawiciela tego nurtu w sztuce polskiej – Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907). Zaprezentowano także dzieła Wojciecha Weissa (1875-1950), będące recepcją zasad japońskiej estetyki. Warte uwagi jest zaprezentowanie Atlasu Roślin i Zwierząt z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zaakcentowano w ten sposób dydaktyczny wymiar tworzenia akademickiej sztuki. Punkt zetknięcia sztuki japońskiej i europejskiej wyodrębniono w wewnętrznych boksach, oddzielając tematycznie tę część wystawy od pozostałych.
Wystawa jest zatem wędrówką między różnymi punktami widzenia, podczas gdy temat tej podróży jest taki sam: natura. Różne spojrzenia wynikają z różnic kulturowych, ale także z odmiennych warunków przyrodniczych w danym regionie świata i z różnych okresów powstawania prezentowanych dzieł. Tak szeroka perspektywa pozwala odbiorcom zachwycać się różnicami i poszukiwać podobieństw oraz inspiracji. Bardzo przydatne okazało się ukazanie całego kontekstu. W przypadku sztuki japońskiej jest to filozofia buddyzmu. Jeśli zaś chodzi o sztukę europejską, są to intelektualne zdobycze renesansu oraz myśl chrześcijańska (motto ekspozycji to cytat świętej Teresy od Jezusa). Warto udać się na wystawę, mając w pamięci słowa świętego Jana Pawła II: „Kto chce naprawdę odnaleźć samego siebie, musi nauczyć się obcować z przyrodą, bo oczarowanie jej pięknem wprowadza bezpośrednio w ciszę kontemplacji” (fragment modlitwy w Santo Stefano di Cadore, 11.07.1993).
Autorka recenzji: Emilia Koszela
Tytuł: „Kachō-ga. Obrazy kwiatów i ptaków w sztuce Japonii i Zachodu”
Idea i scenariusz: Anna Król, Adam Organisty
Aranżacja wystawy: Anna Król
Asystenci wystawy: Anna Śmiałek, Agnieszka Woś, Przemysław Wideł
Opracowanie druków: Rafał Sosin
Miejsce: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, ul. M. Konopnickiej 26, Kraków
Czas trwania: 21.09.2016-22.01.2017