Wydawnictwo Literackie zaprezentowało niedawno kolejną popularnonaukową książkę o tematyce medycznej. Jej autorem jest specjalizujący się w laparoskopii i na co dzień żyjący w Amsterdamie chirurg Arnold van de Laar, który prowadzi nas przez dzieje chirurgii – od stawianych w niej po omacku pierwszych kroków do świadomego, wspomaganego rozwojem technologicznym fascynującego świata współczesnych operacji.
Każdy z 28 przypadków rozpoczyna się od wstępu, obrazującego tło historyczne i społeczne, które pozwala czytelnikowi wczuć się w realia tamtejszych czasów i dzięki temu lepiej zrozumieć postępowanie zarówno chirurgów jak i pacjentów. Ponadto w ramkach znajdziemy dodatkowe objaśnienie niektórych zagadnień, a w razie potrzeby możemy wspomóc się umieszczonym na końcu książki słownikiem terminów medycznych.
Historia narodzin chirurgii nie jest do końca znana, ale logika nakazuje sądzić, że zrodziła ją po prostu potrzeba, jako że od zawsze istniały rozmaite dolegliwości, które można wyleczyć tylko za jej pomocą. Pewnym jest natomiast, że ktokolwiek zapoczątkował tę dziedzinę, zaczął od pracy własnymi rękami, stąd nazwa chirurg, z greckiego „pracujący rękami”. Autor poprowadzi nas przez dzieje chirurgii, które, jak wiele innych dziedzin medycznych, przechodziły przeobrażenia w każdej epoce historycznej – i tak w średniowieczu, zamiast podążać za zdrowym rozsądkiem i sprawdzającymi się wcześniej sposobami postanowiono postawić na wiarę w tradycyjne przekazy, które nakazywały polewanie ran olejem i wypalanie żelazem, nie przejmując się wcale choćby podstawowym przemyciem rany wodą. Aż do XVIII wieku zresztą, zakres pracy chirurgów nie był zbyt szeroki – zajmowali się głównie ranami, zakażeniami ropnymi i złamaniami, dodatkowo parając się nieuzasadnionym medycznie a wręcz szkodliwym upuszczaniem krwi. W miarę postępu naukowego zakres ten poszerzał się jednak, by stać się pożądaną i szanowaną profesją, która jednak wciąż ma przed sobą sporo wyzwań. Van de Laar bardzo zgrabnie prowadzi nas przez te czasy objaśniając przyczyny i skutki operacji, ale także ich możliwy wynik przy zastosowaniu współczesnych znanych metod leczenia lub operowania. Przejdziemy tym samym od starożytności do czasów współczesnych, w których dzięki nowoczesnym maszynom chirurg nie musi być nawet osobiście obecny przy stole operacyjnym; od operacji zbędnych i szkodliwych do przemyślanych i nieprzypadkowych.
Wybrane przez autora przypadki skupiają się w większości na osobach powszechnie rozpoznawalnych, których historia choć w niewielkim stopniu jest znana praktycznie każdemu – czyni je to szczególnie interesującymi i wciągającymi. I tak natkniemy się na postaci ze świata religii – papieży, w tym Jana Pawła II; polityki – królów, królowych, dyktatorów, cesarzy, cesarzowych, prezydentów; ale też artystów, czy ludzi ze świata nauki. Dzięki tej książce nie tylko lepiej zrozumiemy świat chirurgii, poznamy etymologię nazw ze świata medycznego, z którymi nie raz się stykaliśmy, lecz nie zdawaliśmy sobie sprawy z ich pochodzenia ale też będziemy mogli pod nieco innym kątem spojrzeć na pracę współczesnych chirurgów i historie ludzi, których operowali. Ponadto poznamy też niektóre narzędzia chirurgiczne i historię ich wynalezienia. Jako pewnego rodzaju bonus otrzymamy również listę dziesięciu najlepszych chirurgów przyszłości z literatury i kinematografii science fiction.
Nie ukrywam, że nie jest to lektura bardzo lekka, którą można przeczytać jednym tchem. Dość szczegółowe i obrazowe opisy mogą być wyzwaniem dla nieco wrażliwszych czytelników, ale mogę jedynie zapewnić, że warto do tej lektury sięgnąć, szczególnie jeśli jest się choć trochę ciekawym świata medycznego.
Za książkę dziękuję Wydawnictwu Literackiemu
Autor recenzji: Anna Tomaszewska
Tytuł: „Pod nóż. 28 niezwykłych operacji w historii chirurgii”
Autor: Arnold van de Laar
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data premiery: wrzesień 2019