Skarżycie się na brak bezpieczeństwa na ulicach, bezkarność złodziei i bandytów? To poczytajcie. Narzekacie na zbyt łagodne prawo i opieszałość sądownictwa? To poczytajcie. Wzdychacie za dawnymi czasami, kiedy to człowiek czcił Boga, kochał bliźniego, szanował kobiety, troszczył się o dzieci, żył w zgodzie z rodziną i sąsiadami? To poczytajcie…
Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku „Co za świat, co za świat! Groźny, dziki, zabójczy. Świat ucisku i przemocy. Świat bez władzy, bez rządu, bez ładu i bez miłosierdzia. Krew w nim tańsza od wina, człowiek tańszy od konia” – tak zaczyna swą książkę Władysław Łoziński, historyk, publicysta, powieściopisarz końca XIX i początku XX wieku. Obraz, jaki w niej maluje, budzi grozę, a jednocześnie porywa literackim kunsztem i swadą autora. Zabójstwa, grabieże, porachunki, pojedynki, zajazdy, porwania kobiet, morderstwa mężów (czyli rozwód po staropolsku)… czego tu nie ma! A wszystko w majestacie prawa o dwóch obliczach: jednego dla silnych i możnych, innego dla słabych i biednych. Krytycy porównywali dzieło do najlepszych kryminałów, westernów, romansów historycznych – faktycznie czyta się je jednym tchem – choć oparte zostało na autentycznych materiałach archiwalnych, najczęściej aktach sądowych, kronikach, pamiętnikach z epoki.
Wydanie wzbogaca wstęp profesora Janusza Tazbira, a zawarty tu interesujący materiał ilustracyjny sprawia, że książka jest nie tylko fascynująca, ale i piękna.
W dzienniku zmarłego na emigracji Jana Lechonia znajdujemy opis snu, w którym poeta widział stare ryciny przedstawiające barwne postacie XVII stulecia, husarzy i lisowczyków, a wszystko razem przypominało mu Życie polskie w dawnych wiekach Władysława Łozińskiego. Ten pierwszy w naszej literaturze historycznej całościowy opis staropolskich obyczajów szlacheckich po dziś dzień urzeka barwnością i urodą stylu literackiego, który autor zademonstrował już w Oku proroka czy Skarbie watażki. Współcześni odebrali dzieło Łozińskiego jako swego rodzaju ekspiację za czarny obraz obyczajów nakreślony przez niego w Prawem i lewem. Niczym puchar sarmackiego miodu miało zatrzeć nieco piołunowy smak poprzedniego utworu.
Dzięki temu pięknie i bogato ilustrowanemu wydaniu czytelnik może zajrzeć do siedzib magnaterii oraz zamożnego ziemiaństwa, podziwiać ich „ubiory i splendory”, towarzyszyć im w życiu publicznym i rodzinnym, na co dzień i od święta, a także w podróżach po tak rozległej niegdyś Rzeczypospolitej oraz w wojażach do dalekich krajów.
Z życia polskiego… czerpano podobną otuchę, co z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Pokrzepieniu serc służyły bowiem opisy wspaniałych siedzib, jak również rycerskich przewag dawnych Sarmatów. Rozbudzały nadzieję, że kiedyś, podobnie jak to już miało miejsce, Polacy wezmą górę nad sąsiadami, którzy najechali i podzielili ich ojczyznę. Łoziński przypomniał, że Polska nie tylko zawsze stanowiła integralną część Europy, lecz także zapisała piękne karty w dziejach jej kultury.
Materiały prasowe: Wydawnictwo Iskry
