Kuzynka Bietka jest tak zwaną starą panną. Nie żeby nie powodziło jej się wśród mężczyzn: mimo iż Bóg poskąpił jej urody miała podobno niejednego kochanka… Z żadnym jednak nie wyszło na dłużej i tak jakoś czas upłynął zbyt szybko. Ale zdaje się, że Bietce wreszcie się poszczęściło – oto na horyzoncie (dużo młodszy co prawda) hrabia: urodziwy artysta Wacław. Jednak Bietce nie dane długo cieszyć się ukochanym. Bo w tym świecie nie miłość jest najważniejsza, a pieniądze i status. Brzmi znajomo i aktualnie, prawda?
Nasza kuzynka Bietka, a właściwie Elżbieta Fischer, to tytułowa bohaterka powieści Balzaca, której akcja trwa w XIX wieku. 15 kwietnia w Małopolskim Ogrodzie Sztuki w Krakowie miała miejsce premiera sztuki „Dzieje upadków” na podstawie „Kuzynki Bietki” Balzaca w reżyserii Małgorzaty Warsickiej. Pisarz, wykazując się zdolnością przenikliwej obserwacji, przedstawił w swym dziele należącym do cyklu „Komedia ludzka” życie ówczesnej burżuazji. Obnażył prawdziwą twarz klasy: pragnienie wzbogacenia się za wszelką cenę, upadek prawdziwych wartości pod ciężarem namiętności, próżności, wyrachowania, bezwzględnej walki o swoje tylko materialne dobro.
Spektakl Warsickiej łączy dwie rzeczywistości: dzisiejszą objawiającą się między innymi w języku, kostiumach czy ludzkich manierach i dziewiętnastowieczną, od której przejął tradycję posagów, wydawania młodych dziewcząt za najlepsze partie, znaczenie statusów społecznych i majątków. W tych dwóch wymiarach nie zmienia się jedno: moralność i miłość wypierane są przez pieniądz i karierę.
Na scenie w istocie obserwujemy dzieje ludzkich upadków. Bliscy sobie ludzie uwodzą w celu zdobycia bardziej opłacalnej pozycji, odbijają sobie kochanki w imię „sprawiedliwości”, knują intrygi do tego stopnia, że sami się w nich gubią i padają ich ofiarami. Żadna miłość nie daje rady zaborczej rzeczywistości. Każdy co prawda zabiega o nią na swój sposób, lecz bogactwo oślepia za bardzo, by mogli dostrzec tę banalną prawdę: pieniądze szczęścia nie dają. Bohaterowie coraz to głębiej brodzić poczynają w skomplikowanych relacjach, romansach, napędzani przez żądzę, którą niejako uosabia śpiewaczka operowa Józefina grana przez młodą artystkę Barbarę Kingę Majewską, nominowaną w ubiegłym roku do Paszportów Polityki w kategorii muzyka poważna. Śpiewaczka nieprzerwanie góruje nad bohaterami. Podobnie jak Bietka steruje ich losem, lecz w przeciwieństwie do niej dzięki pokaźnej fortunie i wdziękowi, któremu trudno się oprzeć. Józefina kieruje spektaklem nie tylko na płaszczyźnie zdarzeń, tworzy bowiem również narrację akustyczną spektaklu. Sama muzyka pełni ważną rolę w przedstawieniu, jak wspomina sama reżyserka:
Warstwę muzyczną traktujemy w sposób eksperymentalny. Umożliwiają nam to wyjątkowe możliwości sceny Małopolskiego Ogrodu Sztuki, na której tworzymy wielokanałową przestrzeń akustyczną jak również wykorzystanie prototypu XIX wiecznego instrumentu muzycznego, symfonionu, w wersji współczesnej.
Oprócz muzyki, której nośnikiem są także inni bohaterowie, na scenie pojawiają się również elementy tańca oraz wizualizacje. Można powiedzieć, że spektakl żyje i od swojego żywota nie daje oderwać widzom oczu. Przyciąga bystrym humorem, przerażającą niekiedy groteską, nieustannym dzianiem się, kwestiami wypowiadanymi w stronę widowni oraz urokliwą grą Hortensji pełnej młodzieńczej witalności (Lena Schimscheiner), uwodzicielskiej pani Marneffe (Katarzyna Zawiślak-Dolny) i polskiego hrabiego Wacława (Karol Kubasiewicz) – nieporadnego artysty. Wszystko to pulsuje melodią i pożądaniem, bez nadmiaru efektów, trafnie i nowatorsko ukazując przez Balzaca i Warsicką, że dzieje ludzkie nie zmieniają się od lat, szkoda tylko, że nieprzerwanie są to dzieje upadków.
Adrianna Olejarka
„Dzieje Upadków”:
adaptacja MICHAŁ KURKOWSKI i MAŁGORZATA WARSICKA
reżyseria MAŁGORZATA WARSICKA
dramaturg MICHAŁ KURKOWSKI
muzyka KAROL NEPELSKI
scenografia MARCIN CHLANDA
kostiumy GRUPA MIXER
ruch sceniczny ALEKSANDER KOPAŃSKI
OBSADA:
Dominika Bednarczyk
Dorota Godzic
Barbara Kinga Majewska (gościnnie)
Lena Schimscheiner (gościnnie) – stypendysta programu Nowy Kraków
Katarzyna Zawiślak-Dolny
Karol Kubasiewicz (gościnnie)
Marcin Kuźmiński
Sławomir Maciejewski
Antoni Paradowski (gościnnie)
Rafał Szumera
Premiera 15 kwietnia 2016 r., Małopolski Ogród Sztuki