Pod koniec zeszłego roku udało się częściowo zapełnić pustkę. Częściowo, gdyż konferencja interdyscyplinarna „Zapełniona pustka”, w ramach której odbyły się wykłady, dyskusje, pokazy filmów, wystawa i pokaz spektaklu teatralnego, była znaczącym, choć dopiero pierwszym etapem obchodów 50-lecia śmierci Karola Wójciaka Heródka. Dalsze działania na rzecz artysty zakładają przede wszystkim wydanie monografii „Herodek – rzeźbiarz gnotków z Lipnicy Wielkiej”, która ma ujrzeć światło dzienne w tym roku.
Konferencja – spotkanie wokół powstającej monografii Karola Wójciaka Heródka przyciągnęło rzeszę ludzi zafascynowanych działalnością artysty z Orawy, ale także osoby zainteresowane sztuką ludową, naiwną i outsider art, którzy o rzeźbiarzu gnotków z Lipnicy Wielkiej usłyszeli po raz pierwszy. W Muzeum Etnograficznym w Krakowie o sztuce Heródka, jego życia, a także kontekstach związanych z jego twórczością mówili specjaliści w zakresie sztuki ludowej i pracownicy instytucji kultury z całej Małopolski, m.in. Grzegorz Graff, Małgorzata Wierzbicka-Wójtowicz (Muzeum im. W. Orkana, Rabka-Zdrój), Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego, Zakopane), Paulina Żądło (Stowarzyszenie Psychiatria i Sztuka Kraków). Dyskusje dotyczące kwestii związanych z Herodkiem, prowadzone przez Maję Kubacką, pomysłodawczyni konferencji, były żywe i gorące, jak na twórczość kontrowersyjnego artysty przystało.
Prelekcje uczestników konferencji znajdą się w wydanej monografii, która ma zlikwidować lukę w opowieści o artyście, czekającą na wypełnienie przez 50 lat. Redaktorką publikacji jest Maja Spychaj-Kubacka, która prowadziła także październikowe spotkanie: Podczas konferencji podkreśliłam historyczną wagę tego wydarzenia, i nie było w tym ani grama przesady, bowiem „Zapełniona Pustka” była pierwszą w historii Heródka konferencją dedykowaną tylko i wyłącznie jemu. Do tej pory Karol Wójciak Heródek był omawiany i dyskutowany tylko jako kontekst w konferencjach i wydarzeniach dotyczących sztuki ludowej, sztuki naiwnej czy art brut. Z punktu widzenia tego, co już wiemy o Heródku, materiał konferencji przyniósł wiele nowości, zwłaszcza z kwerend pracowników muzeum w Rabce. To powiedziałabym rewelacje. – podsumowuje wydarzenie. Monografia będzie zatem nowym spojrzeniem na twórczość rzeźbiarza – a także na to, jak dużą inspiracją stał się dla innych artystów.
Oddał to także intensywny program konferencji. Uczestnicy mogli skonfrontować zebrany materiał teoretyczny w formach przekazu takich jak fotografia, rzeźba, film i spektakl. Wystawa zdjęć Klaudyny Schubert, która sfotografowała rzeźby Wójciaka w plenarach Orawy, pokazała czym te rzeźby były i czym się stały oraz jak drastycznie zostały jednak wyrwane z natury, z przyrody. Ogromne wrażenie swoją ponadczasowością wywarły na nas rzeźbiarskie instalacje Magdaleny i Mariana Smreczaków z Lipnicy Małej. Formy ich rzeźb wyniknęły z silnej inspiracji orawskim pejzażem: ostrewkami, drabinami, dzwonnicami burzowymi. – opowiada Spychaj-Kubacka.
Herodek, co pokazała konferencja, zainspirował także twórców filmowych (obejrzano i dyskutowano o dwóch filmach wokół Heródka) i teatralnych. Kubacka stworzyła dramat w oparciu o zebrane na Orawie przekazy o Karolu Wójciaku Heródku w czasie projektu „Orawa, Orawa, na Orawie” w 2017 roku. Na jego bazie powstał spektakl „Nasz Heródek lipnicki. Posiad teatralny” pokazany ostatniego dnia konferencji na scenie SCKM. Po spektaklu, w którym udział wzięli amatorzy – uczestnicy projektu z Lipnicy Wielkiej i okolic, odbyło się spotkanie z twórcami. Licznie zgromadzeni widzowie mogli dowiedzieć się więcej o samych okolicznościach realizacji spektaklu i uczestniczyć w podsumowaniu całości działań konferencji.
Bezprecedensowe wydarzenie przyciągnęło ponad 150 osób nie tylko z Krakowa, ale z całej Polski: uczniów, nauczycieli, członkowie organizacji pozarządowych, mieszkańców Orawy, Rabki-Zdrój, Warszawy, Katowice, Zakopanego. Sukces spotkania oraz życzliwe zainteresowanie, z jakim się spotkało pokazuje sens dalszego badania twórczości artysty, a także w wyjątkowo atrakcyjny sposób zwraca uwagę na ważną dziedzinę, jaką jest kultura ludowa i tradycyjna (monografia dotycząca Herodka zostanie wydana w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o tym tytule).
Konferencja „Zapełniona pustka” została zorganizowana przez Stowarzyszenie Rozwoju Orawy z Jabłonki przy wsparciu Stowarzyszenia STOG z Krakowa i Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie i innych wspierających organizacji pozarządowych, instytucji kultury oraz placówek administracji publicznej w Małopolsce. Monografia „Herodek – rzeźbiarz gnotków z Lipnicy Wielkiej” powstanie z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura ludowa i tradycyjna” na lata 2018/19.
Materiały prasowe: Magdalena Urbańska
