Rudolph-Christoph Freiherr von Gersdorf, Franz Halder, Josef Müller, Peter Graf Yorck von Wartenburg, Erwin von Witzleben, Hans Oster. Imiona i nazwiska ludzi, których nie znajdziemy w podręcznikach do historii. Odważnych jednostek, o których istnieniu większość ludzi nie wie, choć powinna. Co je łączy i dlaczego pamięć o nich jest tak ważna?
Książka Jamesa P. Duffy’ego i Vincenta L. Ricci Führer musi zginąć! Plany i próby zabicia Adolfa Hitlera skupia się na losach Niemców, którzy w czasach przed II wojną światową i w jej trakcie byli w stanie uwolnić się spod wpływu pronazistowskiej propagandy i magnetyzującej siły wodza i kanclerza III Rzeszy. Ludzi, którzy pozostając wiernymi swoim ideałom, dostrzegli nieprawość ideologii faszyzmu i zagrożenia płynące dla ich kraju z działań Führer. W zdecydowanej większości byli to wojskowi, nieczęsto ludzie zajmujący jedne z najważniejszych stanowisk w armii: generałowie, admirałowie, szefowie policji. Planowane przez nich zamachy stanu, ściśle powiązane z unicestwieniem Hitlera, były przedsięwzięciami przemyślanymi i niezwykle dopracowanymi, w które zaangażowana była cała 'siatka' spiskowców, nie tylko na terenie Niemiec. Pomimo tego, że żadna próba obalenia dyktatury nie powiodła się, działania te świadczą o tym, że nie każdy Niemiec podczas II wojny był ślepo zapatrzony w Hitlera i bezrefleksyjnie popierał narodowy socjalizm. Istniało bowiem wielu odważnych ludzi, gotowych ryzykować własnym życiem (które w większości przypadków stracili), by uwolnić kraj od Führera.
Autorzy skupiają się głównie na dwóch wydarzeniach – planowanym przewrocie wojskowym z 1938 roku (z zarysowaniem sylwetki generała Ludwiga Becka, odwiecznego przeciwnika nazistów), oraz słynnego nieudanego zamachu na życie Hitlera w Wilczym Szańcu z 1944 roku, którego podjął się pułkownik Claus von Stauffenberg. Wiele uwagi poświęcają jednak także i innym próbom uśmiercenia dyktatora, takim jak bombowy spisek stolarza Georga Elsera, czy samobójczy atak Rudolpha-Christopha Freiherra von Gersdorfa w Starym Arsenale. Co szczególnie ciekawe, cały jeden rozdział opisuje rolę jaką w niemieckim ruchu oporu odegrał ówczesny papież Pius XII.
Führer musi zginąć!… to bardzo ciekawa pozycja, która z pewnością nie zawiedzie nikogo zainteresowanego tematem. Pomimo, że jest to książka historyczna, naszpikowana datami, nazwiskami i suchymi faktami, czyta się ją bardzo dobrze. Prawdopodobnie wynika to z gawędziarskiego tonu w jakim utrzymana jest narracja. Jedynym jej minusem, przeszkadzającym w lekturze, jest fakt występowania licznych błędów historycznych w tekście, które tłumacz koryguje w przypisach. Szkoda również, że zabrakło informacji na temat reakcji na próby zabójstwa Hitlera w innych krajach, a także dłuższej końcowej refleksji odautorskiej. Mnie osobiście książka pobudziła do przemyśleń. Nad tym, jak mało wiemy o niemieckim ruchu oporu podczas II wojny światowej, szufladkując wszystkich Niemców z tamtego okresu pod jedną kategorię „nazistów”. I nad tym, jakim cudem ludobójca, człowiek zły do szpiku kości miał tyle szczęścia, że zdołał umknąć kostusze tak wiele razy. Kończąc lekturę opisu każdej nieudanej próby zamachu, gdybałam, gdybałam i gdybałam.. „Co by było, gdyby Hitler nie wyszedł ze spotkania w monachijskiej Piwnicy Mieszczańskiej trzynaście minut wcześniej?”, „Co by było, gdyby okna w pokoju obrad w Wilczym Szańcu były zamknięte, a jeden z uczestników spotkania nie odsunął torby z zostawioną w środku bombą-pułapką od Hitlera, bo mu przeszkadzała?”, „Co by było, gdyby….”.
Ku zdziwieniu wszystkich, Hitler zignorował von Gersdorffa i przeszedł przez halę wystawienniczą niezwykle szybko. Oficer próbował opóźnić jego przejście, zwracając mu uwagę na wybrane obiekty specjalne, ale Hitler dalej go ignorował i nie zwracał uwagi na innych, w tym Göringa, który próbował wskazać na interesujące cechy sprzętu. Wizyta Hitlera w sali trwała zaledwie dwie minuty – a nie dziesięć, jak pierwotnie planowano.
Przy wyjściu zablokowali drogę von Gersdorffowi strażnicy SS, ponieważ nie miał on prawa przejść dalej. Zszokowany oficer patrzył bezsilnie, jak Hitler praktycznie wybiegł z sali. Zebrał myśli mimo ogarniającej go frustracji i przypomniał sobie o bombie ukrytej w lewej kieszeni płaszcza.
Führer musi zginąć! Plany i próby zabicia Adolfa Hitlera
James P. Duffy
Vincent L. Ricci
Wydawnictwo Replika
Zrecenzowała Karolina Słup
