Nazwa najnowszej pracy naukowej autorstwa Stephena Oppenheimera kojarzy nam się z filmowym dziełem pod tym samym tytułem, tak naprawdę ma jednak niewiele wspólnego z oskarową produkcją, w której rolach głównych wystąpili Meryl Streep i Robert Redford ( choć pewna przemiła Pani w jednym z marketów miała jednak nadzieję, że mimo wszystko tak nie jest). Jest to bowiem szczegółowa opowieść o naszych początkach, o tym jak człowiek zaludnił świat, na co wskazuje z resztą jej podtytuł.
„Afryka była miejscem narodzin wsyzstkich ludzkich gatunków, jakie kiedykolwiek stąpały po naszej planecie. Rozległe i izolowane naturalne laboratorium uformowało ludzi w nieskończonych następujących po sobie cyklach pustynnienia i rozwoju roślinności”.
Autor „Pożegnania z Afryką”, Stephen Oppenheimer to brytyjski genetyk, który ma już na swoim koncie inną pozycję naukową „Eden in the East: the drowned continent of Southeast Asia”, znany jest również z konsultacji przy produkcji seriali telewizyjnych, które opowiadają o okresie w historii ludzkości jakim jest szeroko rozumiana prehistoria (The Icredible Human Journey, The Real Eden). W swej najnowszej opowieści naukowej zabiera nas w podróż do samych początków, i miejsca z którego pochodzą nasi przodkowie – na kontynent afrykański, śledząc również ich dalsze losy i rozwój.
Ciężko było wymienić pytania na które nie uzyskamy odpowiedzi z lektury tejże książki, jednak najważniejsze wydają się być następujące: Czy mózg rozwija się pod wpływem innowacji, czy też jest odwrotnie? Czy możemy oceniać poziom rozwoju danej kultury oceniając ją po dorobku materialnym? Czy w historii naszego gatunku zdarzały się regresy? Czy aby na pewno Neadertalczyków można nazywać „rozumnymi z mankamentami” i jak wiele wspólnego z rzeczywistością ma tzw. „mit głupiego Neandertalczyka”? Ile Ew i Adamów opuściło Afrykę, którymi drogami i jak się później rosprzestrzeniali? Jak klimat wpływał na migracje naszego gatunku w różnych okresach historycznych? Kiedy pojawili się pierwsi „rozumni” mieszkańcy Ziemii? Czy w naszym antropocentryźmie nie zapominamy przypadkiem o jaskini Namibii i gdzie tak naprawdę doszło do rewolucji? Co wyjątkowego cechuje Basków jako linię genetyczną oraz czym jest dryft genetyczny? Jak rozwijały się poszczególne kultury? Gdzie pojawili się pierwsi Europejczycy i kiedy to nastąpiło? Czym niezwykłym cechuje się południowa Azja? Kim byli tzw. przeszukiwacze plaż i co robili w Australii (i nie tylko tam)? Jak na historię gatunku ludzkiego wpłynął wybuch Toby? Gdzie w Europie doszło do rozszczepienia lini naszych przodków? Który kontynent zaludnia i cechuje 2/3 światowej różnorodności genetycznej?
Pytań na które udziela odpowiedzi lektura książki „Pożegnanie z Afryką” z pewnością mogłoby powstać i zostać wymienionych zdecydowanie więcej, niemniej każdy kto fascynuje się prehistorią jak i innymi dziedzinami nauki wie jak bardzo skomplikowane jest czasem wyjaśnienie szczegółowych faktów. Nieraz snute są w oparciu o ryzykowne tezy będące przyczyną rozgłosu i sławy upartych profesorów, których obalenia i rewizji Ci obawiają się najbardziej, czego główną przyczyn bywa strach przed utratą autorytetu. Historia nadal jest pisana, fakty weryfikowane a wczorajsze prawdy potrafią stać się dzisiaj mitami. Co ważne, książka ta uświadamia uświadamia nam wieć jak wiele czeka ekspertów jeszcze prawdopodobnie badań, zanim pewne rzeczy okażą być pewne i będą mogły być uznane za rzeczywiste oraz jak bardzo istotna jest ich kooperacja.
Czytając tę obowiązkową wręcz pozycję poznacie mnóstwo faktów opartych na solidnej bibliografii i szerokiej gamie ilustracji obrazujących poruszaną w każdym rozdziale problematykę, a także zmagań autora z kontrowersjami, które pojawiają się właściwie każdym etapie historii ludzkości. Ogrom pozycji bibliograficznych, do których odsyła nas autor z pewnością pomoże w dalszym zgłębianiu najbardziej frapujących teorii i badań, tych dawnych jak i najbardziej nam bliskich, bo współczesnych.
Aneta Błachewicz
Stephen Oppenheimer
Pożegnanie z Afryką. Jak człowiek zaludnił świat
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
Kategoria: Popularnonaukowe
ISBN: 978-83-7839-572-0
Tytuł oryginału: Out of Eden. The Peopling of the World
Tłumaczenie: Krzysztof Masłowski