Muzyka współczesna u zarania swych dziejów jednoznacznie odrzuciła metafizykę. Stając w opozycji do przesiąkniętej duchowością klasyki, koncentrowała się na tu i teraz. Do czasu jednak. Pod koniec ubiegłego wieku tacy kompozytorzy, jak Arvo Pärt czy Henryk Mikołaj Górecki przywrócili muzyce współczesnej duchowy wymiar. Wielbicielem ich twórczości jest Jóhann Jóhannsson. Nic więc dziwnego, że i on postanowił zmierzyć się z metafizyką. Efektem tego stało się oratorium „Drone Mass”, które usłyszeliśmy wczoraj na festiwalu Sacrum Profanum.
Kompozycja została zainspirowana gnostycką ewangelią Egipcjan – i jej skoncentrowany na religijnych inwokacjach tekst, wyśpiewywany przez chór Theatre Of Voices, był motywem przewodnim koncertu. Wzbogacały go akustyczne dźwięki kwartetu smyczkowego American Contemporary Music Ensemble oraz elektroniczne preparacje odtwarzane z laptopa przez samego Jóhanna Jóhannssona.
Pierwszy fragment kompozycji miał dramatyczny ton – pełną emocji partię choru uzupełniały przeciągłe smyczki, podszyte rwanym rytmem tworzonym przez szarpane struny. Potem nastąpiło ukojenie – chór śpiewał dostojnie, a kwartet towarzyszył mu cichymi dźwiękami. Trzecią część otworzył potężny dron. Tym razem chór uderzył w niepokojące tony – a jego partia przypominała eteryczne nagrania grupy Dead Can Dance.
Jeszcze bardziej mroczne brzmienia przyniósł czwarty segment kompozycji. Ekstatyczne nawoływania chóru nadały muzyce wręcz żałobny charakter. Z tego rozedrganego nastroju wyłoniła się piąta część mszy. Tym razem muzyka osiągnęła zenit swej intensywności. Dronowe partie smyczków splecione z chmurną elektroniką wiodły wprost do majestatycznego finału, zwieńczonego apokaliptycznym pasażem cyfrowego noise’u.
Dla kontrastu dalsza część koncertu miała już bardziej stonowany charakter. Klarowna partia chóru niesiona przez podniosłe smyczki stworzyła nastrój niespodziewanej nadziei. Otwierający siódmą część mszy odrzutowy dron wprowadził muzykę we wręcz kosmiczny wymiar. Po tym przestrzennym fragmencie śpiew chóru nabrał wprost niebiańskiego charakteru. Wyłoniły się z niego kolejne fale ambientowej elektroniki, wieńcząc mszę podniosłą eksplozją potężnego dronu.
Jeśli uznać Jóhannssona za ucznia Pärta i Góreckiego, trzeba przyznać, że islandzkiemu kompozytorowi udało się w „Drone Mass” zbliżyć do najlepszych dokonań „uduchowionych minimalistów”. Połączenie sakralnych partii chóru z niepokojącą grą kwartetu smyczkowego i majestatyczną elektroniką wypadło wprost porywająco. Swoje zrobiły też niezwykłe wizualizacje – w genialnie prosty sposób skoncentrowane na motywie świetlistego koła. Słusznie Jóhanssonn nazwał swą kompozycję mszą – bo jego podniosła i przejmująca muzyka zbliżyła nas do Boga.
Sacrum Profanum to międzynarodowy projekt, który zyskał status jednego z najciekawszych wydarzeń muzycznych Europy. Prezentuje muzykę XX wieku i najnowszą, łączy muzykę poważną z innymi nurtami. Co roku program koncentruje się na twórczości kompozytorów z innego kraju lub grupy krajów. Jego rangę buduje udział: z jednej strony – najlepszych zespołów wykonujących muzykę współczesną, m.in. Ensemble Modern, Ensemble intercontemporain, Klangforum Wien, z drugiej – gwiazd światowej sceny alternatywnej m.in. Aphex Twina, Jónsiego, Kraftwerk, Jonny’ego Greenwooda, Adriana Utley’a (Portishead), Toma Verleine’a (Television), Willa Gregory’ego (Goldfrapp). Prestiż festiwalu podkreśla obecność na koncertach twórców uznawanych za ikony muzyki – w 2011 r, Steve Reich – mistrz minimalizmu świętuje swoje 75. urodziny właśnie w Krakowie. Festiwal zdobył najpoważniejsze polskie nagrody i wyróżnienia. Zyskał też status jednego z najciekawszych wydarzeń muzycznych Europy. Festiwal został wpisany do oficjalnego kalendarza Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. W 2011 r, po raz pierwszy w historii, amerykańską edycję festiwalu zapowiadał wspólny koncert muzyki Steve’a Reicha i Krzysztofa Pendereckiego, zorganizowany w jednej z najbardziej prestiżowych sal koncertowych świata – Alice Tully Hall nowojorskiego Lincoln Center. Festiwal, rekomendowany m.in. przez prestiżowe magazyny muzyczne świata m.in. Gramophone, telewizję Mezzo, The Wall Street Journal i BBC Music Magazine, cieszy się uznaniem krytyków i publiczności. Festiwalowe wydarzenia relacjonuje co roku ponad 160 dziennikarzy z Polski i zagranicy. Dyrektorem artystycznym Festiwalu jest Filip Berkowicz. Więcej na: www.sacrumprofanum.com
Krakowskie Biuro Festiwalowe to wiodąca polska instytucja realizująca najważniejsze wydarzenia kulturalne w skali kraju i Europy. Organizuje prestiżowe festiwale: Misteria Paschalia i Sacrum Profanum, jest także promotorem takich projektów kulturalnych jak: Festiwal Muzyki Filmowej, Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego PKO OFF CAMERA, cykl Opera Rara, czy literacki Festiwal Conrada. KBF jest także wydawcą magazynu „Karnet”, operatorem Centrum Kongresowego ICE Kraków oraz Krakow Film Commission, a także operatorem wydarzeń kulturalnych w TAURON Arenie Kraków. Dodatkowo administruje punktami sieci informacji miejskiej InfoKraków oraz prowadzi portale tematyczne tj. Krakow.travel, czy Kids In Kraków. Więcej na: www.biurofestiwalowe.pl
