Prezentujemy najważniejsze tegoroczne wydarzenia organizowane przez Międzynarodowe Centrum Kultury.
Europejski Rok Dziedzictwa Kulturowego 2018
Europejski Rok Dziedzictwa Kulturowego (ERDK 2018) to ogólnoeuropejska kampania, której celem jest poszerzanie wiedzy o społecznym i gospodarczym znaczeniu dziedzictwa kulturowego. W całej Unii Europejskiej odbędą się z tej okazji tysiące wydarzeń i projektów, prezentujących nie tylko dziedzictwo poszczególnych społeczności, ale jego znaczenie dziedzictwa w życiu każdego z nas.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wyznaczyło Międzynarodowe Centrum Kultury do koordynowania ERDK w Polsce. Zadaniem koordynatora jest promocja roku oraz aktywizacja polskich organizacji i instytucji do realizacji działań wpisujących się w cele i założenia ERDK.
Działania w ramach ERDK adresowane są do szerokiej publiczności, przede wszystkim do dzieci i młodzieży, środowisk zajmujących się dziedzictwem, decydentów oraz przedstawicieli świata biznesu. Priorytetem MCK jest zaangażowanie tych grup w ochronę dziedzictwa oraz zachęcanie do współpracy podmiotów działających w różnych sektorach (ochrona środowiska, biznes, sektor kultury i kreatywny, turystyka itp.).
W ramach Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego MCK przygotuje wiele własnych projektów:
SPOTKANIA:
- konferencja Znak Dziedzictwa Europejskiego (wrzesień)
Znak Dziedzictwa Europejskiego (ZDE) został ustanowiony przez UE w 2011 roku. Wyróżnia obiekty posiadające wartość europejskiego symbolu i odgrywające znaczącą rolę w historii i kulturze Europy lub budowaniu UE. Podczas trzydniowej konferencji poruszona zostanie kwestia budowania europejskich narracji, dyskutowany będzie branding miejsc, na przykładzie wybranych obiektów wyróżnionych znakiem omówione zostaną kwestie zarządzania oraz wyzwania, z jakimi ich zarządcy muszą się mierzyć.
- seminaria Dziedzictwo i jego potencjał prorozwojowy (kwiecień–październik)
Cykl otwartych dla publiczności seminariów w sześciu miastach Polski na temat społecznego i gospodarczego potencjału dziedzictwa.
PUBLIKACJE:
- John Tunbridge, „Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie wieków”
Wybór esejów jednego z najwybitniejszych żyjących heritologów (i ojców założycieli dyscypliny) stanowiący jednocześnie pierwszą polskojęzyczną prezentację wyjątkowego wkładu Johna Tunbridge’a do światowych badań nad dziedzictwem kulturowym. Zebrane w tomie artykuły są świadectwem zmian, jakie w ostatnich trzydziestu latach zaszły w sposobach postrzegania i rozumienia dziedzictwa, a także transkontynentalną podróżą przez miejsca, w których wykuwało się nowoczesne myślenie na jego temat. W swoich esejach Tunbridge zastanawia się nad tym, do kogo należy dziedzictwo, przygląda się kłopotliwemu dziedzictwu apartheidu w Republice Południowej Afryki i postkolonialnemu w Indiach Zachodnich, a także snuje refleksje nad „ciemną stroną” turystyki i wyzwaniami stojącymi przed rewitalizacją miast historycznych. Jego teksty to nie tylko pasjonująca i erudycyjna, lecz także niezbędna lektura dla każdego zainteresowanego związkami pomiędzy przeszłością a teraźniejszością.
- „Bestiariusz polski”
Książka dla dzieci nt. dziedzictwa przygotowana we współpracy z Wydawnictwem Dwie Siostry. Wydawnictwo ma przybliżyć w dostępny i atrakcyjny sposób tematykę materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego i skłonić rodziców do rozmów na temat jednostkowej oraz wspólnej odpowiedzialności za nie.
- kwartalnik „Herito”, nr 32, Znak Dziedzictwa Europejskiego
WYSTAWY:
- „Architektura niepodległości w Europie Środkowej”
- „Fundusze europejskie dla dziedzictwa”
PROGRAMY EDUKACYJNE:
- specjalna edycja szkoły letniej V4 Heritage Academy
- Lekcje o dziedzictwie
- „Dziedzictwo z klasą. Edukacja o dziedzictwie dla grup szkolnych” – Seminarium dla nauczycieli (styczeń)
- 12 spacerów na 12 miesięcy
- Centrum wolontariatu i staży
Częścią ERDK 2018 jest też atrakcyjna kampania edukacyjno-informacyjna na ulicach polskich miast, poświęcona różnym, nie zawsze oczywistym aspektom dziedzictwa kulturowego. Przyciągające uwagę citylighty autorstwa Krzysztofa Radoszka można oglądać w Krakowie do połowy lutego.
KRAKÓW JAKO MOST
O wyjątkowości Krakowa przesądza jego środkowoeuropejski charakter, ale świadczy o niej także wiele innych relacji, jakim miasto zawdzięcza swą pozycję i bogactwo dziedzictwa. Projekt „Kraków jako most” służy przywołaniu mniej oczywistych związków Krakowa – z cywilizacją osmańsko-turecką oraz światem Wielkiego Stepu. Choć trudno wyobrazić sobie Kraków bez lajkonika, choć niemal wszyscy wiedzą, dlaczego hejnał urywa się wpół taktu, świadomość roli Krakowa jako pomostu między Europą a Bliskim Wschodem i Azją Środkową jest nikła. Mało kto pamięta na przykład, że Jan Matejko nie tylko odwiedził Imperium Osmańskie, ale również stworzył kilka obrazów o tematyce orientalnej, które dziś – razem z licznymi pamiątkami z podróży – można oglądać w jego krakowskim muzeum. Okazuje się, że po ponad sześciuset latach od nawiązania gospodarczych, politycznych i kulturalnych relacji między Polską a Turcją wciąż niewiele o sobie wiemy. Kultura daje ogromne możliwości wzajemnego doświadczania i oddziaływania. Dlatego w roku 2018 MCK pragnie poszerzyć świadomość związków Krakowa, pokazując „kulturalny most” przerzucony między Europą a Azją. To również okazja do rozmowy nad wyzwaniami współczesności, nad dialogiem kultur, szacunkiem dla innych cywilizacji i systemów wartości, otwartością na Innego. Dziedzictwo Krakowa zaświadcza, że spotkanie kultur nie musi być zderzeniem, lecz może twórczo owocować.
WYSTAWA
Stambuł. Dwa światy, jedno miasto
8 maja – 2 września 2018
kuratorki: dr Beata Nykiel, dr Monika Rydiger
Nie ma na świecie drugiej takiej metropolii. Stambuł to jedyne miasto rozciągające się na dwóch kontynentach: z jednej strony Bosforu ma Europę, z drugiej – Azję. Dawna stolica Imperium Osmańskiego i aktualna kulturalna stolica Turcji intryguje kontrastami, bowiem tu dwa tysiące lat historii przeplata się z nowoczesnością.
Wystawę tworzą unikatowe archiwalne fotografie z bogatej, liczącej ponad siedem tysięcy zdjęć kolekcji Instytutu Badań nad Stambułem (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, IRI) i Muzeum Pery (Pera Müzesi, PM) w Stambule, ukazujące zarówno transformację miasta na przełomie XIX i XX wieku, jak i dynamiczny rozwój fotografii. Prezentowane będą prace czołowych dziewiętnastowiecznych stambulskich fotografów, takich jak James Robertson, Pascal Sébah, Vassilaki Kargopoulo, Polycarpe Joaillier czy bracia Viçen, Hovsep i Kevork Abdullah.
Wystawa będzie także opowieścią o codziennym życiu stambułczyków, odzwierciedlającą zmiany społeczne i obyczajowe zapoczątkowane reformami z okresu tanzimatu (1839–1876) i uwieńczone powstaniem Republiki Turcji (1923). Ekspozycję wzbogacą obrazy i grafiki zafascynowanych Stambułem artystów polskich (z polskich kolekcji muzealnych), między innymi prace absolwentów petersburskiej ASP: Stanisława Chlebowskiego (nadwornego malarza sułtana Abdülaziza w Konstantynopolu w latach 1864–1876) oraz Jana Ciąglińskiego – zafascynowanego Orientem ucznia Wojciecha Gersona, który odwiedził miasto w 1893 roku.
PROJEKT I PUBLIKACJA
Tysiąc skarbów Krakowa
MCK podjęło się zidentyfikowania i opisania najcenniejszych zabytków ruchomych Krakowa. Trzyletni projekt realizowany jest z inspiracji Urzędu Miasta Krakowa. Artefakty wybrane przez zespół ekspertów zilustrują dorobek artystyczny, intelektualny i cywilizacyjny miasta i jego mieszkańców na przestrzeni dziejów. Publikacja prezentowała będzie fotografie tytułowych skarbów miasta wraz z ich dokładnym opisem. Ukaże się ona w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej jesienią 2018 roku.
PUBLIKACJA
Adam Balcer, Między Półksiężycem i Turanem. Europa Środkowa a świat islamu i Wielkiego Stepu
Świat islamu i Wielkiego Stepu długotrwale i znacząco oddziaływał na kraje Europy Środkowej. Także Europa Środkowa miała istotny – przeważnie słabo znany – wpływ na Imperium Osmańskie oraz ludy koczownicze. Ta relacja najlepiej pokazuje casus Stambułu, największego miasta Europy i stolicy jednego z najpotężniejszych mocarstw w dziejach świata, które było równocześnie spadkobiercą tradycji cesarstwa rzymskiego i stepowych chanatów. W efekcie Stambuł z jednej strony miał olbrzymi wpływ na historię i tożsamość kulturową Europy Środkowej, z drugiej zaś przybywający doń Środkowoeuropejczycy odegrali wielką rolę w dziejach miasta i Imperium Osmańskiego. Przyjęcie takiej obustronnej optyki pozwala na reinterpretację środkowoeuropejskiego doświadczenia historycznego.
Kolejny tom serii Biblioteka Europy Środka pod redakcją prof. Jacka Purchli. Planowany termin wydania: maj–czerwiec 2018
NIEPODLEGŁA
Rok 2018 w kulturze polskiej przebiegał będzie pod znakiem pamięci o stuleciu odzyskania przez Polskę niepodległości. Wśród 40 najważniejszych wydarzeń mających uświetnić tę rocznicę, objętych programem „Niepodległa”, znalazła się wystawa „Architektura niepodległości w Europie Środkowej” przygotowana przez Międzynarodowe Centrum Kultury.
Zakończenie pierwszej wojny światowej przyniosło niepodległość wielu narodom Europy Środkowej. Dla innych zaś oznaczało głębokie zmiany dotychczasowych ram życia politycznego i gospodarczego. Zniszczenia wojenne, przesunięcia granic oraz zderzenie z nowymi realiami politycznymi odcisnęły piętno na rozwoju kultury oraz kształcie architektury tej części kontynentu w kolejnych dekadach.
WYSTAWA
Architektura niepodległości w Europie Środkowej
30 października 2018 – 10 lutego 2019
Kuratorzy: Łukasz Galusek, dr Żanna Komar, Helena Postawka-Lech, dr Michał Wiśniewski, Natalia Żak
Wystawa zarysuje zmiany, jakie dokonały się w naszej części Europy po roku 1918 – nową geografię, urbanistykę i architekturę młodych państw, najbliższe otoczenie człowieka – domy, osiedla, miasta, obiekty turystyczne czy miejsca wypoczynku. Celem wystawy będzie pokazanie jak młode państwa, budując swoją tożsamość, w krótkim czasie potrafiły wykreować własny rozpoznawalny wizerunek. Jego kluczowym elementem była duma z upragnionej i odzyskanej niepodległości oraz budowanie poczucia wspólnoty obywatelskiej. Najdobitniej zjawisko to odzwierciedla architektura dwudziestolecia międzywojennego.
Zestawienie przykładów z wielu krajów Europy Środkowej wskaże różnice i podobieństwa w podejściu do przestrzeni. Poszukiwanie nowych wzorów ikonografii narodowej i symboli państwa, zaznaczanie swojej obecności na mapie kontynentu, w krajobrazie regionów i miast, chęć stworzenia nowych szans dla rozwoju społecznego – to tylko kilka spośród fenomenów, które kształtowały krajobraz kulturowy Europy Środkowej tego czasu. Obok tych najciekawszych i najważniejszych powojennych realizacji, wystawa odkryje także mniej znane przykłady. Zaprezentowane zostaną oryginalne plany i modele założeń architektonicznych, fotografie z epoki oraz filmy.
Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021.
PUBLIKACJE
Włodzimierz Borodziej, Maciej Górny, Piotr Kwiatkowski, 11 listopada 1918 jako miejsce pamięci
Historia Święta Niepodległości, dyskusje wokół daty odzyskania niepodległości, interpretacja procesu, który doprowadził od powstania państwa – oto tematy tej książki. Perspektywa obejmująca także Austrię, Czechosłowację, Finlandię, Estonię, Jugosławię i Węgry pozwoli umieścić polski przypadek w szerokim kontinuum regionalnych dyskusji o pamięci odzyskania niepodległości. Mieszczą się w nim nie tylko konkurencyjne i potencjalne miejsca pamięci (takie jak krótkotrwała niepodległość Ukrainy cieszącej się częściowym uznaniem międzynarodowym po traktacie brzeskim), lecz także procesy wyparcia i odrzucenia skutków wielkiej wojny w krajach, które ją przegrały. Dla zdecydowanej większości społeczeństwa rodzącej się Drugiej Rzeczypospolitej nie ulegało wątpliwości, że odzyskanie niepodległości było wielkim sukcesem i wyznaczało nowy rozdział w narodowej historii. Wymaga więc szczególnego upamiętnienia i świętowania. Problem w tym, że nawet sprawa tak elementarna, jak ustalenie daty symbolizującej to wydarzenie, okazała się niełatwa i praktycznie przez całe dwudziestolecie międzywojenne toczył się spór o to, kiedy i jak należałoby fakt ten świętować.
Materiały prasowe: MCK