Obraz wspaniałej Kanady jest wszechobecny. Zachwycająca mozaika kulturowa, otwarci i przyjaźnie nastawieni ludzie, nieograniczone możliwości. A z drugiej strony wykreowany indiański (sic!) świat.
W szkole jako dzieci dowiedzieliśmy się, że Ameryka została odkryta w 1492. Na nadmorskich promenadach możemy posłuchać radosnej muzyki, wykonywanej na żywo przez Indian. Na przedszkolnych zabawach popularnym motywem jest strój indiański z charakterystycznym pióropuszem. Na Krupówkach kupimy pamiątkowy, komercyjnie zmodyfikowany łapacz snów. Potem okazuje się, że istnieją rezerwaty, w których Indianie mieszkają. Nasza wiedza nie wykracza daleko poza te strzępki fikcji.
Reportaż Joanny Gierak-Onoszko, który zatytułowała 27 śmierci Toby’ego Obeda, nie pozwala nam dłużej pielęgnować naszego harmonijnego wyobrażenia. W słowach bolesnej prawdy, brutalnych wspomnień o nieludzkim traktowaniu uświadamia nam, jak przebiegał na terenie Kanady proces “uspołeczniania” rdzennej ludności. Tak, rdzennej ludności, bo tak właśnie powinniśmy określać osoby, które edukacja i kultura kazały nam nazywać Indianami. Autorka skupia się na szkołach z internatem prowadzonych przez duchownych różnych religii. I na traumie, z jaką przez całe życie mierzą się tzw. Ocaleńcy – osoby wyrwane ze swojego domu rodzinnego i na kilkanaście lat wrzucone w system bestialskiego szkolnictwa. Po ukończeniu “edukacji” (do której używano głównie wymyślnych pasów i różnorodnych form poniżenia) absolwenci mieli nie pamiętać, czym była ich rdzenna kultura. I godność ludzka.
Mimo że system przestał już istnieć, a gmachy stoją puste, sprawa nie została zamknięta. Walka o rozliczenie przeszłości na różnych płaszczyznach wciąż trwa. Ludzie, którzy przetrwali i jeszcze żyją, potrzebują pomocy, odtajnienia akt i przeprosin. Większość ofiar otrzymało wynagrodzenia, wyliczone w oparciu o proste działania matematyczne – została sporządzona lista krzywd, wraz z punktami za każdą kategorię upodlenia. Nawet w tym przypadku zabrakło skutecznego i zwyczajnie ludzkiego narzędzia, aby każda ze skrzywdzonych osób poczuła, że ktoś przez chwilę popatrzył na nią z szacunkiem.
Komu poleciłabym tę pozycję? Każdemu, dla kogo prawda jest istotna i kto jest w stanie ją udźwignąć w pełnym, niezniekształconym wymiarze. A osobom zbyt wrażliwym przekazujcie te fragmenty, które poszerzą ich wiedzę, nie depcząc jednocześnie ich emocji. Niech prawdę pozna jak najwięcej z nas!
Agnieszka Wrońska
Tytuł: 27 śmierci Toby’ego Obeda
Autor: Joanna Gierak-Onoszko
Wydawnictwo: Dowody na Istnienie
Data premiery: 22.05.2019
Za egzemplarz dziękuję Wydawnictwu Dowody na Istnienie.