„Dalsze przypadki ciekawego człowieka” to podtytuł książki, która ukazała się nakładem wydawnictwa Znak. Ciekawy człowiek to Richard P. Feynman – fizyk, laureat nagrody Nobla, jeden z najwybitniejszych umysłów XX wieku, naukowiec o otwartym umyśle. Pozycja jest zbiorem notatek i wspomnień Feynmana wysłuchanych przez Ralpha Leightona, jest również kilka listów oraz treść przemówienia. Dalsze przypadki to kontynuacja wydanej i doskonale przyjętej książki „Pan raczy żartować, panie Feynman!”, również zbioru historii z życia fizyka. Jaką wartość dla współczesnego przeciętnego czytelnika wnoszą wspomnienia ciekawego człowieka? Czy jego przypadki są ciekawe? I co tak naprawdę go obchodzi?
Richard Feynman żył w latach 1918-1988, był amerykańskim fizykiem teoretykiem specjalizującym się w elektrodynamice kwantowej. Jego praca naukowa zaowocowała wspaniałymi osiągnięciami z dziedziny fizyki, dzięki którym jest uznawany za jednego z najwybitniejszych fizyków wszech czasów. Z książki dowiadujemy się, że Feynman był także filozofem i zabawnym gawędziarzem. Ciekawe było jego podejście do nauki – pełne głębokiej refleksji i mądrości, a czasem wzruszającej, dziecięcej fascynacji. To człowiek, który zdawał sobie sprawę z niedoskonałości nauki i skłonności do kwestionowania posiadanej wiedzy (filozofia niewiedzy), lecz zawsze pokładał nadzieję w ludzkim potencjale. Według mnie największą wartością „Dalszych przypadków ciekawego człowieka” jest to, że bohater tych przypadków pragnie pokazać odbiorcy swój sposób myślenia i tym samym zarazić go entuzjazmem. Jak zawodowy badacz, każdą myśl popiera przykładem i uczy przez zabawny komentarz czy zaskakujące porównanie. Urocza jest także naiwność, z jaką Feynman czasem komentuje swoje przypadki, szczególnie te dotyczące zwykłych, codziennych sytuacji. Tego typu „wstawki” w tekście obfitującym w naukowe definicje są prawdziwymi skarbami.
„Dalsze przypadki (…)” zostały podzielone na trzy części: Ciekawy człowiek, Pan Feynman jedzie do Waszyngtonu: dochodzenie w sprawie katastrofy promu kosmicznego Challenger, Epilog. Pierwsza część to sceny z młodości. Wspomnienia o ojcu są pełne ciepła, przedstawia go jako człowieka zainteresowanego otaczającym światem, zawdzięcza mu to, że został naukowcem. Przypadki z lat nastoletnich tchną świeżością, lecz to wspomnienia o pierwszej żonie są najpiękniejszymi fragmentami. I niezwykle wzruszającymi ze względu na los małżonków. W publikacji jest także kilka listów, pełnych celnych uwag na temat obserwowanej rzeczywistości. Drugą część stanowi relacja z badania przyczyn katastrofy wahadłowca Challenger z 1986 roku. To gratka dla czytelników zainteresowanych inżynierią kosmiczną i tym, jak wyglądają kulisy dochodzenia. Mnogość specjalistów, opinii i zjawisk nie stanowiła dla naukowca problemu, sprawnie zaangażował się w badanie przyczyny wypadku, przełamując konwencje i krytykując działania NASA. Jego kontrowersyjne opinie i brak lęku przed publicznym komentowaniem słabych stron dochodzenia to spełnienie dewizy, jaką zawsze kierował się Feynman – co cię obchodzi, co myślą inni? Epilog książki to doskonałe zakończenie – przemówienie „Wartość nauki” wygłoszone podczas sesji National Academy of Sciences w 1955 roku. Feynman prezentuje w nim cały swój kunszt fizyka, filozofa, miłośnika wszechświata.
Po lekturze książki z można potwierdzić dewizę życia Feynmana – opinie innych ludzi z pewnością nie były najważniejszą rzeczą, o jaką dbał. Doskonale zdawał sobie sprawę ze swojej inteligencji, tekst książki miejscami opływa w samozachwyt (ostatecznie jest to autobiografia). Feynman często wchodził w polemikę z innymi ludźmi i uchodził przez to za kontrowersyjną postać w środowisku naukowców. Z drugiej strony, to kształtowało go jako naukowca – ważny był rozwój i nieustraszone poszukiwanie prawdy o świecie. „A co ciebie obchodzi, co myślą inni? Dalsze przypadki ciekawego człowieka” emanuje naukowym entuzjazmem najwyższej jakości. Z takich źródeł zawsze warto czerpać.
Autorka recenzji: Emilia Kwapniewska
Richard P. Feynman, „A co ciebie obchodzi, co myślą inni? Dalsze przypadki ciekawego człowieka”, wysłuchał Ralph Leighton
Wydawnictwo: Znak, Kraków 2019