Dust Bowl – czas, w którym Stany Zjednoczone zostały dotknięte jedną z największych klęsk ekologicznych w historii. Ludzie tracili swoje domy, majątki, chorowali na pylicę, umierali krztusząc się pyłem – wszystko przez burze pyłowe, które w latach 1931-1938 pojawiały się przede wszystkim na Wielkich Równinach Ameryki. Skąd się wzięły? Jak wielkie zniszczenia niosły? O tym czytamy w reportażu „Brudne lata trzydzieste. Opowieści o wielkich burzach pyłowych”.
Mimo, że tytułowym bohaterem książki są lata trzydzieste, reportaż zaczyna się dużo, dużo wcześniej. Autor szczegółowo przedstawia historię Wielkich Równin na przełomie XIX i XX wieku, wracając do czasów, gdy z tych terenów wypędzono Komanczów, a następnie sprowadzono hodowców bydła i farmerów. Zachęcani wizją nowego imperium pośrodku Ziemi Niczyjej Amerykanie (i nie tylko!) przyjeżdżali, by tu budować swoją, nową, lepsza przyszłość. Szybko równiny przestały być pokryte trawą, a intensywna eksploatacja rolnicza ziemi, w połączeniu z suszą, dała początek katastrofie ekologicznej. Timothy Egan opisuje jak doszło do tej klęski żywiołowej, obarczając winą przede wszystkim człowieka i amerykańską politykę. „Brudne lata trzydzieste” to jednak nie tylko reportaż o katastrofie naturalnej, jej przyczynach i skutkach, ale także historie ludzi, którzy musieli się z nimi zmagać. Książka składa się z historii kilku osób, które wraz ze swoimi rodzinami zasiedliły Wielkie Równiny. Timothy Egan pokazuje dramatyczne skutki burz z perspektywy zwykłych ludzi, dzięki czemu reportaż czyta się jak dobry thriller katastroficzny. Autor pozwala nam poznać bliżej bohaterów, opisuje ich wcześniejsze życie, powody przeprowadzki, co pozwala zrozumieć wytrwałość ludzi zamieszkujących te tereny.
To jednak nie tylko książka o determinacji bohaterów i ich walce o przetrwanie. To też książka o utopii amerykańskiego snu. Egan rozlicza Amerykanów z coraz to bardziej zachłannego osadnictwa, pychy w zawłaszczaniu natury. „Brudne lata trzydzieste” obnażają także techniki działania ówczesnych sprzedawców i marketingowców – nieprawdziwe broszury informacyjne, nieoddające rzeczywistości zdjęcia i techniki manipulacji sprawiły, że wielu ludzi porzuciło swój dom i z całymi rodzinami przeprowadziło się na Wielkie Równiny. To sprawia, że książka nie jest tylko dokumentacją historycznych wydarzeń i nie jest książką tylko o Ameryce. To reportaż o zachłanności i realizacji własnych interesów bez oglądania się za siebie – czy to na innych ludzi czy na przyrodę. W dzisiejszych czasach niezwykle aktualne.
Dagmara Marcinek
„Brudne lata trzydzieste. Opowieści o wielkich burzach pyłowych”
Timothy Egan
Wydawnictwo Czarne
premiera: sierpień 2021
