Głośnik w głowie. O leczeniu psychiatrycznym w Polsce to reportaż o sytuacji osób, które w naszym kraju potrzebują wsparcia w zakresie terapii psychologicznej. Zestawienie potrzeb chorujących z niewielkimi możliwościami i ogromnymi ograniczeniami szpitali pokazuje konieczność wprowadzenia jak najszybszych zmian systemowych. Mówi się o tym dużo w ostatnich latach, ale zmiany, które miały być odgórnie wprowadzane są odsuwane w czasie lub pomijane. Oby kolejny dowód na to, jak bardzo źle się dzieje w tej dziedzinie w postaci książki Wydawnictwa Czarne, pomógł w zmianie sytuacji.
Aneta Pawłowska-Krać rozmawiała z pacjentami, ich rodzinami oraz przedstawicielem służb medycznych. Wynikiem tych spotkań jest przygnębiający obraz. Rosnące potrzeby uzyskania pilnej pomocy zderzają się z malejącym miejscem w salach szpitalnych, których podłoga pokryta jest dodatkowymi materacami dla kolejnych pacjentów. Ogromne starania lekarzy, ratowników medycznych i pielęgniarzy są blokowane przez niezmieniające się i nieprzystające do realiów prawo. Pełne zapału osoby z pasją składają wypowiedzenia w związku z brakiem możliwości realnego działania. Brak funduszy, brak miejsc, brak kadry – a kolejni potrzebujący wyciągają ręce po pomoc. A pomoc udzielana jest tylko tym, w imieniu których najbliżsi wyciągają ręce, bo oni sami nie chcą już żyć.
O tym, że w branży medycznej są problemy finansowe i organizacyjne często się słyszy. O dramacie pacjentów wymagających wsparcia psychologicznego, zwłaszcza dzieci i młodzieży, którzy szczególnie mocno odczuli izolację w wyniku pandemii, wiele się słyszy. Placówki, zamiast być unowocześniane i rozbudowywane, były w tym dwuletnim okresie zamieniane na covidowe. Dzieci z myślami samobójczymi miały być w tym czasie zaopiekowane w domach przez rodziców. Jak absurdalny jest to pomysł nie trzeba dodawać. Rodzice jednego z bohaterów starali się o jak najszybszy termin przyjęcia na terapię, mając nadzieję, że ze skierowaniem opatrzonym adnotacją “pilne” nie będą musieli tak długo czekać. Propozycja terminu za 2,5 roku okazała się być jedyną odpowiedzią, jakiej się doczekali. Poza czasem oczekiwania problemem jest również miejsce. Często gdy nie ma zagrożenia życia, ale młody pacjent wymaga szybkiej interwencji, obdzwania się kolejne szpitale w coraz większej odległości od domu. Zdarza się, że ostatecznie dystans ten wynosi kilkaset kilometrów. Zorganizowanie odwiedzin czy dowiezienie potrzebnych rzeczy okazuje się być skomplikowane, a rzadkie wizyty bliskich z pewnością nie ułatwiają powrotu do zdrowia. W czasie pandemii zakaz odwiedzin dotknął również tych młodych pacjentów, którym bliskość tak bardzo jest potrzebna. W jednej z placówek przyjmowanie gości odbywało się z poziomu balkonu, a gdy więcej osób próbowało porozumieć się w tym samym czasie, konieczne było używanie telefonów.
Czy w książce zawarte są jakieś propozycje rozwiązania tej trudnej sytuacji? Rozmówcy wspominają o zmianach, które miały być wdrażane, ale pretekstem do rezygnacji z tych planów była pandemia bądź zwalniana była osoba odpowiedzialna za plan naprawczy. Wśród pomysłów testowanych na niższych szczeblach jest odciążenie specjalistów w kwestiach organizacyjnych poprzez zatrudnienie rejestratorek czy otwarcie centrów udzielających krótkoterminowej pomocy wszystkim potrzebującym. Ciekawą inspirację stanowi również przykład szwedzkiego systemu opieki instytucjonalnej, tak bardzo różniącego się od naszego. Pacjent jest traktowany podmiotowo, szanowane są jego prawa. Zamiast farmakoterapii – kontakt z drugim człowiekiem. Zamiast przepełnionej przestrzeni – prawo do prywatności. Połowa osób na oddziałach to zdrowe osoby. Podczas przebywania w przestrzeni wspólnej każdemu pacjentowi towarzyszy życzliwa osoba. Zniewolenie w postaci zapinania w pasy dopuszczane jest jedynie w skrajnych przypadkach i trwa do kilku godzin (w przeciwieństwie do kilkudziesięciu w systemie polskim) – dzięki towarzystwu wyciszenie następuje znacznie szybciej. Funkcjonowanie takiego systemu i osiąganie świetnych wyników daje nadzieję, że kiedyś i u nas nastąpią całościowe zmiany myślenia o pomocy psychologicznej.
Książka stanowi przegląd starannie dobranych perspektyw, dzięki czemu czytelnik uzyskuje pełny obraz poruszanego zagadnienia. I choć jest on przygnębiający trzeba mieć nadzieję, że dzięki pozycjom takim jak ta sytuacja w końcu się poprawi. W końcu świadomość coraz większej liczby osób jest tym czynnikiem, od którego może rozpocząć się zmiana.
Autor recenzji: Agnieszka Wrońska
Tytuł: Głośnik w głowie
Autor: Aneta Pawłowska-Krać
Wydawnictwo: Czarne
Data premiery: 9.02.2022
