Czy da się pokazać podziały społeczne i polaryzację opinii bez popadania w nudę i patos? Zdaje się, że kino węgierskie znalazło na to sposób. Gabor Reisz za swój film zdobył już wiele nagród na międzynarodowych festiwalach m.in. Grand Prix na festiwalu Nowe Horyzonty. Od kilku tygodni możemy zobaczyć go na ekranach kin studyjnych w całej Polsce.
Film otwiera scena węgierskiej tradycji, która może nie być znana polskim widzom. Kilka dni przed egzaminem maturzyści wyruszają wieczorem, aby odbyć wizyty pod domami swoich nauczycieli. W atmosferze zabawy i życzliwości odśpiewują pod ich oknami „serenadę”. To swoiste pożegnanie z tym etapem edukacji i życzenie powodzenia na egzaminach okraszone śmiechem, alkoholem i zabawą.
Jednym z uczniów jest Abel (w tej roli znakomity, młody węgierski aktor Gáspár Adonyi-Walsh) tegoroczny maturzysta. U progu dorosłości musi mierzyć się z pierwszym uczuciem i obawami o przyszłość. Najpierw jednak musi zdać ten egzamin, aby w ogóle myśleć o dalszym życiu. Atmosfera nadchodzącego lata gęstnieje, gdy Abel uświadamia sobie, że jest zakochany w swojej przyjaciółce Jance (Lila Kizlinger). Ona jednak swoje uczucia ulokowała zupełnie gdzie indziej. Obiektem jej szybciej bijącego serca jest 40-letni nauczyciel historii – Jakab (András Rusznák), mąż i ojciec dwóch dziewczynek. Jesteśmy świadkami pierwszych rozczarowań, prób wyznania uczucia i testowania przyjaźni Abela i Janki.
Prawdziwa „bomba” spada jednak na Abela i jego rodzinę, gdy dochodzi do egzaminu maturalnego. Między słowami pada zdanie, że nauczyciel historii skomentował „kokardę” – kotylion z flagą węgierską, którą chłopak miał przyczepioną do marynarki w czasie egzaminu i wpłynęło to na jego wynik. Kotylion ten, to niejako symbol przynależności do elektoratu partii Victora Orbana Fidesz, a tym samym konserwatywnej części społeczeństwa węgierskiego. Od słowa do słowa kotylion staje się sprawą narodowej wagi, a głównymi antagonistami będą Abel, jego konserwatywny, oddany krajowi ojciec Gyorgi (István Znamenák) i liberalny, przeciwny Fideszowi i twardogłowym nauczyciel historii Jakab. Wszystko podane jest w taki sposób, abyśmy nie zakładali, kto jest dobry, a kto zły w tym budującym się konflikcie, ale skupili się na absurdzie sytuacji.
W filmie sporo jest socjologicznych obserwacji z życia społeczeństwa węgierskiego. Starsze pokolenie marzy o domu w dzielnicy Buda (ewentualnie nad Balatonem). Wielkim domu w stylu rządowych willi, który będzie zwieńczeniem ich ciężkiej pracy. Młodzi, wykształceni Węgrzy nie chcą zostawać w kraju, szukają opcji, drogi ucieczki z gęstniejącej atmosfery coraz bardziej odizolowanych Węgier.
Gabor Reisz dobitnie pokazuje także jedno ze źródeł umacniania podziałów. To upadek wiarygodnego i rzetelnego dziennikarstwa na rzecz takiego, które oparte jest na jednostronnej opinii, wypowiedzi tylko jednego zainteresowanego. To podsycanie konfliktów chwytliwym tematem. Artykuł o Ablu doprowadza do ogólnonarodowego skandalu. Jego główny bohater nie zdaje sobie sprawy, w co się wpakował.
Kto lepiej zna się na polaryzacji politycznej i społecznych konfliktach niż my, Polacy? Reisz równie dobrze mógłby nakręcić ten film w Polsce i opisywać sytuację, która wydarzyła się w Warszawie. Dlatego dla polskiego widza ten film jest bardzo aktualny. Kto z nas nie doświadczył rodzinnego spotkania, w trakcie którego miły wieczór przerodził się w tyradę o wyższości jednych nad drugimi. W filmie znajdziemy też takie sceny. Kombinowanie, szukanie rozwiązania poprzez znajomości – tak, my też to znamy. „Wytłumaczenie wszystkiego” dla polskiego widza będzie czytelne, mimo tych niuansów, które ze względu na inne tradycje pojawiają się na ekranie. Tytuł filmu nawiązuje do wymówki stosowanej w dyskusji politycznej, gdy winni są zawsze „oni”. Ci drudzy, stojący po przeciwnej stronie politycznej.
Reżyser debiutował filmem „Sens życia oraz jego brak”, który okazał się ogromnym sukcesem. Jego kolejny film „Najgorsze wiersze świata” także zdobyły wiele nagród na międzynarodowych festiwalach. „Wytłumaczenie wszystkiego” to kolejne perełka w jego filmografii. To film na tyle uniwersalny, że jeśli nie chcecie się taplać w politycznym błocie, to nie doświadczycie tego. Historia Abla i najważniejszego lata w jego młodym życiu, to po prostu przyjemny obraz i ciekawie opowiedziana historia, nieoczywista i nie wskazująca dobrych czy złych. Film ma w sobie lekkość i prostotę. To jego siła. Oprócz politycznego tła wywołuje nostalgię za uczuciami, które towarzyszą wchodzeniu w dorosłość. Dzięki zastosowaniu pięknych zdjęć (a tło filmu stanowi jedno z najpiękniejszych miast na świecie), prostych środków i bardzo mądrze zarysowanym postaciom ogląda się go z zachwytem.
Dziękujemy dystrybutorowi Aurora Films za udostępnienie filmu.
Film można obecnie obejrzeć w krakowskich kinach Kijów, KIKA, Mikro, Sfinks.
Tytuł oryginalny: Magyarazat mindenre
Reżyser: Gábor Reisz
Produkcja: Węgry/Słowacja
Premiera: 13 września 2024
Dystrybutor filmu: Aurora Films
Autorka recenzji: Alicja Csafordi
