Średniowiecze to epoka zdominowana przez mężczyzn. Wydawać by się mogło, że badacze wieków średnich bardzo niewiele uwagi poświęcili kobietom. Niesłusznie. Rola kobiet była znacznie większa niż przypuszczamy. Dowody znajdziecie w kolejnej części serii, którą poleca sam George R. R. Martin pt. „Życie średniowiecznej kobiety”.
Autorzy na samym początku przytaczają tło historyczne, kluczowe do zrozumienia opisanych w późniejszych rozdziałach biografii przedstawicielek płci pięknej epoki. Pokazują wszelkie ograniczenia, z którymi musiały mierzyć się wtedy kobiety: od nieustannego zagrożenia zdrowia i życia chociażby poprzez ciążę i poród, powodujące w tamtych czasach wiele zgonów, przez nierówność praw spowodowanych panującym patriarchatem i systemem feudalnym, aż po trudy codziennego życia, uprzedzenia oraz ograniczona wiedza na temat wielu aspektów życia.
Pozostałe rozdziały prezentują sylwetki kobiet, które w jakiś sposób wyróżniły się na tle innych ówczesnych niewiast. Mamy tutaj całą paradę niezwykłych postaci, zróżnicowanych pod względem warstw społecznych, ról, które odegrały oraz odmiennych dróg, które wybrały. Będziemy mieć okazję poznać m. in. przeoryszę i mistyczkę prowadzącą żeński zakon, panującą królową, walczącą o wpływy dla siebie oraz swoich potomków, arystokratkę, której zawikłane losy posłużyły za inspirację do stworzenia literackiego dzieła o średniowiecznej miłości, żonę kupca prowadzącą rodzinny interes czy skromną towarzyszkę wiejskiego oracza. Wybory postaci są o tyle ciekawe, że nieoczywiste. Autorzy odkurzyli zapomniane historie, a dzięki temu do znanych postaci kobiecych z czasów średniowiecza dołączyły zupełnie nowe reprezentantki.
Frances i Joseph Bies po raz kolejny zapoznają nas i oswajają z czasami średniowiecza, a także obalają stereotyp tej epoki jako okresu „wieków ciemnych”. Przede wszystkim zaś dostarczają wiedzy o kobietach tamtego czasu, tematu, mam wrażenie, dość słabo reprezentowanego wśród publikacji mediewistycznych. Możemy po prostu poznać średniowieczną kobietę odrobinę lepiej. Dowiedzieć się, w co się ubierała, co jadła, jak spędzała czas w zależności od swojego statusu społecznego, jak wyglądała jej codzienność. Ponadto lektura dostarcza wiele informacji w zakresie praw kobiet, zasad związanych z dziedziczeniem, posagiem, zawieraniem związków małżeńskich, prawami panien, mężatek, wdów i zakonnic.
Przykłady bohaterek prezentowanych na kartach książki pokazują, że kobiety nawet w średniowieczu mogły być wykształcone, władać ludźmi i włościami, dysponować pieniędzmi, decydować o przyszłości dzieci, prowadzić biznes lub zajmować się typowo męskimi zajęciami. Oczywiście przedstawicielek, które mogły decydować o sobie i przejmować konkretne role, było stosunkowo niewiele, jednak sam fakt, że istniały, obala stereotyp o wszechobecnej i niepodzielnej władzy mężczyzn w tamtych czasach.
W lekturze znajdziemy także bardzo ciekawe przedstawienie dychotomicznej retoryki na temat kobiety w średniowieczu, na przykładzie postaci biblijnej Ewy oraz Maryi, matki Jezusa. Świadczyło to o dwuznacznym ówczesnym nastawieniu do niewiasty, którą albo wynoszono na piedestał (niepokalana Maryja- dziewica), albo odwrotnie, prezentowano jako wcielenie zła (Ewa kusicielka i grzesznica), a wynikało to najczęściej… po prostu ze strachu przed kobiecością jako taką.
„Życie średniowiecznej kobiety” to ciekawa propozycja dla każdego, kto chciałby odkryć parę tajemnic z czasów tak bardzo już dla nas odległych. Można powiedzieć, że to lektura niemal feministyczna, stawiająca kobietę w centrum epoki, oddająca jej uciszany nieraz głos. I pozwalająca spojrzeć na mroki średniowiecza z nieco piękniejszej strony.
Recenzja: Patrycja Kowalska
Tytuł: „Życie średniowiecznej kobiety”
Autorzy: Frances Gies, Joseph Gies
Przekład: Grzegorz Siwek
Wydawnictwo: Wydawnictwo Znak Horyzont
Rok i miejsce wydania: Kraków 2019
Za egzemplarz do recenzji dziękuję Wydawnictwu Znak.
Zapraszam do lektury recenzji jednej z części cyklu Giesów „Życie w średniowiecznej wsi”:
http://www.kulturatka.pl/2018/08/20/zycie-w-sredniowiecznej-wsi-recenzja/
Dla wszystkich fanów historii o kobietach w poprzednich czasach recenzja książki „Poczet królowych polskich”:
http://www.kulturatka.pl/2018/11/11/polskie-krolowe-odzyskuja-swoj-glos-recenzja/